Duivestein

Computer kan over vijf jaar voelen, zien, proeven, horen en ruiken

Ieder jaar maakt IBM in de maand december haar “5 in 5”-lijstje bekend: vijf technologiëen die de komende vijf jaar de wereld waarin wij leven radicaal veranderen. Deze innovaties worden aangeleverd door de eigen experts die wereldwijd in de diverse IBM onderzoekslaboratoria werken.

Dit jaar wijkt het lijstje voor het eerst af van de voorgaande “5 in 5”-lijsten. De nieuwe technologiëen die IBM voorziet staan namelijk direct met elkaar in verband. Ze zijn allen een op een gekoppeld aan de menselijke zintuigen. Niert voor niets duidt het bedrijf het komende tijdperk als “the age of cognitive computing”. De computer komt hiermee op een hoger niveau binnen de bekende DIKW-hiërarchie terecht. De computer was al van het niveau van dataverwerking naar informatieverwerking overgegaan. Nu komt ze echter terecht op het niveau van kennisverwerking. Dit nieuwe plafond vereist dat computers de wereld om ons heen begrijpen. Computers moeten het vermogen ontwikkelen om zelfstandig hun omgeving waar te nemen en er betekenissen aan toe te kennen. Dit waarnemingsvermogen kan alleen gerealiseerd worden wanneer de computer net als de mens beschikt over zintuigen. De computer moet in staat zijn om te zien, te horen, te ruiken, te proeven en te voelen om betekenis aan iets toe te kennen. Bedrijven als Google met Project Glass, Apple met Siri en Microsoft met Kinect begaven zich al eerder op dit gebied. IBM zet hier nu de komende jaren ook zwaar op in.

Smarter Planet op steroïden

 De afgelopen vier jaar stond het “Smarter Planet”-gedachtengoed hoog op de agenda van IBM. Smarter Planet is IBM’s visie op het “Internet of Things”. Smarter Planet geeft bedrijven en instellingen de instrumenten om orde te scheppen in de chaos om hen heen. Om de complexe wereld als het ware inzichtelijk te maken. Volgens IBM’s CIO Bernard Meyerson komen nu een aantal technologiëen tezamen die het oorspronkelijke Smarter Planet gedachtengoed doen verbleken. Het tijdperk van “cognitive computing” is Smarter Planet, maar dan op steroïden.

Een van de meest interessante aspecten van deze verschuiving is het vermogen van machines om de rechterkant van het menselijk brein na te bootsen en te versterken. Hebben computers mensen in het verleden geholpen om beter te begrijpen hoe de wereld in elkaar steekt. Nu komen een aantal nieuwe technologiëen bij elkaar, die het mensen mogelijk maakt om dingen nog beter te begrijpen op een veel dieper niveau dan ooit tevoren. Met als directe gevolg dat mensen in staat zijn om nog betere beslissingen te nemen.

Technologie verbetert de mens 

De visie van IBM sluit naadloos aan op het beeld dat Eric Schmidt, de voormalig CEO van Google ons al enige tijd voorhoudt. Schmidt spreekt over “Augmented Humanity”: “So in this notion of augmented humanity, of Google helping, computer companies helping, it´s not a new idea. It´s been around along time, Bill Gates in 1990 in Comdex called it “Informa-tion at your Fingertips”. All the information someone might be interested including information thay they can't get today. An we're nearly there, which is what's so profound. An literally, you can know literally everything. It's fantastic right? And this is only going to become more pervasive. Think about it as hearing, speaking, thinking, augmenting the way you understand things, all of it literally available to you now. That's the big change, because of the combination of the mobile device, the network and these supercomputers.”

 Zelflerende vermogen van systemen 

In de komende jaren zullen computers nog meer bedreven worden in het omgaan met complexiteit. In plaats van afhankelijk te zijn van mensen die regels code in het geheugen zetten, programmeren computers zichzelf, zodat ze zich nog beter kunnen aanpassen aan de veranderende omgeving en de gestelde verwachtingen. Computers leren zelfstandig door te interacteren met gegevens in al haar verschillende hoedanigheden: getallen, tekst, video, enzovoorts. In toenemende mate worden ze zo ontworpen dat ze steeds meer op dezelfde manier denken zoals wij mensen dat doen. Inmiddels kennen we al een aantal van dit soort voorbeelden: zelfsturende auto’s, het neurale netwerk van Google dat zelfstandig katten herkent en de wijze waarop Microsoft gesproken taal realtime vertaalt. Al deze systemen nemen de wereld waar met digitale sensoren die de menselijke zintuigen overstijgen. Volgens IBM’s Meyerson hoeven we echter niet bang te zijn dat het menselijk intellect vervangen wordt door een kunstmatig brein. Ons biologische brein wordt alleen versterkt op die fronten waar het zwak in is: “in the era of cognitive systems, humans and machines will collaborate to produce better results–each bringing their own superior skills to the partnership. The machines will be more rational and analytic. We’ll provide the judgment, empathy, morale compass and creativity.”

 Technologie verandert de mens 

Marshall McLuhan, het orakel van het electronische tijdperk, verkondigde ooit: “All media are extensions of some human faculty. Mental or physical. The wheel is an extension of the foot. Book is an extension of the eye. Clothing is an extension of the skin. Electric circuitry is an extension of the central nervous system. The extension of anyone’s sense, displaces the other senses and alters the way we think. The way we see the world and ourselves. When these changes are made, men change.” Doordat technologie steeds meer onze natuurlijke interface – onze zintuigen – versterkt, gaan we een steeds intiemere relatie met informatie aan. Informatietechnologie kruipt letterlijk onder onze huid. Onze relatie met informatie wordt symbiotisch. De een kan niet zonder de ander. Het zal er uiteindelijk toe leiden dat we als mens zullen veranderen. Hopelijk is dit ten goede, zoals IBM’s Meyerson aan het einde van zijn blogpost schrijft: “[...] I don’t believe that cognitive systems will usurp the role of human thinkers. Rather, they’ll make us more capable and more successful–and, hopefully, better stewards of the planet.”

Planet of the Apps

Het begon ooit als een geintje. Bryan Flinn publiceerde op 1 april 2011 een artikel  “Planet of the apps” in de Britse krant The Sun waarin hij verslag doet hoe gorilla’s zwaar verslingerd zijn geraakt aan de iPad. Dierenverzorger Phil Ridges liet zelfs weten: "We thought they would bang them on rocks but they carry them round as if they were babies.” Een hoop lezers tuinden met open ogen in deze hoax. Het was te mooi om waar te zijn. Of toch niet?

In het tijdschrift New Scientist valt in het artikel “Apps for apes: Orang-utans want iPads for Christmas” te lezen hoe Scott Engel, een vrijwilliger in Milwaukee County Zoo in Winsconsin, zijn oude iPad aan één van de orang-oetans gaf en het apparaat een doorslaand succes bleek te zijn onder apenbevolking. “[They] went bananas.”

Richard Zimmerman van Orangutan Outreach, een groep die zich richt op het beschermen en behouden van deze met uitsterven bedreigde diersoort, greep het experiment met beide handen aan om meer aandacht voor zijn goede doel te verkrijgen. Hij startte in mei 2011 een campagne Apps for Apes en een bijbehorende website waar mensen geld kunnen doneren of hun overbodige iPad kunnen schenken aan de apen.

 

Blijkbaar zijn orang-oetans uiterst geschikte kandidaten om te leren omgaan met iPads. De dieren zijn intelligent, nieuwsgierig en creatief. Ze kunnen echter ook snel verveeld en depressief raken van het leven in gevangenschap. De iPad biedt hun een uitlaatklep. Een venster naar een digitale werkelijkheid om hun fysieke bestaan te doen vergeten.

Favoriete apps onder de apen zijn eenvoudige tekenprogramma’s, maar ook de muziek app Magic Piano en Koi Pand zijn zeer gewild. Een van de problemen waar de apen nu nog mee te maken heeft, is de breekbaarheid van de iPad. Hun verzorgers moeten de iPads nu nog voor ze vast houden. Inmiddels wordt wel gewerkt aan een onverwoestbare omhulzing opdat de orang-oetans in de nabije toekomst heer en meester zijn over hun eigen iPad.

Apen zijn niet de enige dieren die in staat zijn om met de iPad om te gaan. Ook dolfijnen weten inmiddels gebruik te maken van het apparaat. Op de website van SpeakDolphin - een onderzoeksinstituut dat zich concentreert op het verbeteren van de communicatie tussen mensen en walvisachtigen -  valt te lezen hoe de touchinterface van de iPad wordt gebruikt door de dolfijnen om bepaalde symbolen - die op hun beurt een object, een actie of een emotie vertegenwoordigen - te communiceren.

Recentelijk werd het internet verblijdt met een tweetal video’s waarin een hagedis en een kikker virtuele insecten van het  scherm probeerden op te eten. Ook kennen we allemaal het filmpje “A Magazine Is An iPad That Doesn’t Work”, waarin een peuter gefrustreerd raakt van een papieren tijdschrijft. Het lukt haar maar niet om te “swipen” en te “pinchen”door het blaadje. Het tijdschrift reageert totaal niet op haar gebaren.

Ten tijden van de dood van Steve Jobs werd ik geinterviewed door het Algemeen Dagblad. De journalist wilde van mij weten wat Jobs grootste uitvinding was. Mijn antwoord was als volgt: “Jobs heeft de mensheid twee nieuwe gebaren gebracht, die de meeste van ons alle dagen maken. Het bladeren met je duim op een scherm door allerlei toepassingen heen, en het vergroten van tekst op je schermpje met duim en wijsvinger. Het zit nu net zo in ons als pakweg je duim omhoogsteken ter goedkeuring. Als de iPhone en de iPad straks niet meer bestaan, zullen zijn gebaren er nog zijn.”

We staan nu aan de vooravond van het Post-PC tijdperk. Een tijdperk dat gekenmerkt wordt doordat we op een andere manier met informatie omgaan. Niet langer is er een armlengte afstand tussen toetsenbord en mens. De smartphone zit in onze broekzak, hebben we altijd bij ons, staat altijd aan en vormt zodoende een uiterst intieme relatie met ons wezen. Nieuwe interfaces zoals de Kinect met haar bewegingssensoren, Siri met haar spraakherkenning, maar ook breininterfaces veranderen de wijze waarop we informatie registreren en manipuleren. Informatie wordt steeds meer een zesde zintuig. Het verandert ons gedrag en daarmee de wijze waarop we denken. Als dit gebeurt, dan verandert het de mensheid en daarmee de wereld.

 

Hack jezelf

Lepht Anonym is een biohacker, een transhumanist. Door met huis-tuin-en keukengereedschappen in  haar eigen vlees te snijden en allerlei sensoren onder haar huid aan te brengen is zij erin geslaagd om nieuwe zintuigen te ontwikkelen. Zo had zij bijvoorbeeld kleine metalen schijfjes in haar vingertoppen geïmplanteerd waarmee het mogelijk was om de vorm en sterkte van elektromagnetische velden aan te voelen. Ook heeft zij in haar knie een chip aangebracht, de zogenaamde Southpaw, die haar voortdurend het magnetische noorden fysiek laat voelen. De bedoeling is dat het continue signaal haar brein zodanig aanpast, dat Lepht hetzelfde richtingsgevoel als een duif ontwikkelt.

Lept Anonym is niet de enige die middels technologie zichzelf probeert te upgraden. De Iraaks-Amerikaanse Wafaa Bilal heeft onder het mom van kunst op de achterkant van zijn schedel een titanium plaat door een tattoo en piercing artiest laten implanteren. Een camera kan op deze plaat worden gemonteerd. Iedere minuut maakt deze camera een foto van hetgeen er achter hem afspeelt. Via de website The 3rd I kunnen deze beelden in realtime worden gevolgd. Dit project zou oorspronkelijk een jaar moeten duren, maar na enkele maanden moest een gedeelte van de plaat verwijderd worden, aangezien Bilal voortdurend hoofdpijn had.

In 2008 slaagden drie wetenschappers – Venter, Hamilton Smith en John Glass – erin om ’s werelds eerste synthetische levensvorm te maken. Met behulp van een computer ontwierpen ze een compleet nieuwe DNA structuur die in de natuur niet voorkomt. Deze sequentie hebben ze vervolgens in een DNA-loze cel ingebracht. Deze levenloze cel accepteerde dit DNA klakkeloos en begon direct een eigen leven te leiden. De cel bleek zelfs in staat te zijn om zichzelf te reproduceren. Leven is programmeerbaar!