Blind, maar niet doof

In een reactie op mijn blog kwam de vraag waarom vrouwe Justitia een blinddoek draagt. De blinddoek staat symbool voor de onpartijdigheid van de rechter: hij dient zonder aanziens des persoons recht te spreken. Het mag dus geen verschil maken of iemand man of vrouw is, arm of rijk, wit of zwart. Kortom, de rechter is blind voor de verschillen tussen mensen en kiest geen partij. Nu is dat makkelijker gezegd dan gedaan, want je kunt moeilijk met je ogen dicht in de rechtszaal zitten of zonder enige kennis van het dossier aan de behandeling van een zaak beginnen. Het kan niet anders dan dat je je inleest en dat je daardoor bepaalde ideeën over de zaak hebt. De kunst is om daar niet star aan vast te houden en als rechter open te staan voor wat er op zitting naar voren wordt gebracht. Tegelijkertijd moet je je blijven realiseren dat om een juridisch oordeel wordt gevraagd.

Laatst las ik een dossier van een jongeman die verdacht werd van het stelen van geld uit de tas van de chauffeur van het taxibusje dat hem en een aantal schoolgenoten dagelijks vervoerde. Bij de politie ontkende de verdachte, maar er zat voldoende bewijs in het dossier. Twee van die schoolgenoten hadden bij de politie een verklaring tegen hem afgelegd en de chauffeur had verklaard dat het één van de passagiers tijdens die rit moet zijn geweest.Tijdens de behandeling van een zaak ga je in gesprek met de verdachte, houd je hem stukken uit het dossier voor. De jongeman vertelde waar hij in het busje had gezeten en dat het voor hem vanaf die plek onmogelijk was om bij de tas van de chauffeur te komen. Verder kon hij ook uitleggen wat maakte dat die anderen hem erbij wilden lappen. Als rechter moet je daarna een afweging maken over de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van wat je hebt gehoord en gelezen (de weegschaal van vrouwe Justitia).

Uit de colleges rechtspsychologie die ik de afgelopen weken volgde bij professor E. Rassin is mij weer eens duidelijk geworden hoe moeilijk dat juist is. Zo denken veel mensen dat zij uit het (ontbreken van) oogcontact kunnen afleiden of iemand liegt of niet. Uit onderzoek blijkt echter dat dit in het geheel geen goede graadmeter is. Veel beter is het om te letten op de hoogte van de stem, versprekingen en een langere bedenktijd voor het geven van een antwoord. Overigens allemaal zaken waar je je ogen helemaal niet voor nodig hebt!

En hoe liep het nu af met de jongeman? Er was voldoende wettig bewijs. Maar door zijn verklaring op zitting ontbrak bij mij de overtuiging dat hij de dader was en luidde het vonnis - het zwaard van vrouwe Justitia - vrijspraak.