Buiten spel

Mijn middelste dochter heeft begin augustus met het Nederlands damesteam meegedaan aan het Europees kampioenschap frisbee (ja, dat is een officiële teamsport). Over de resultaten zal ik niet opscheppen (ze zijn laatste geworden), maar waarom wil ik iets over frisbee vertellen? Het is bij mijn weten de enige sport waar ook op hoog niveau geen scheidsrechter aan te pas komt. En dat vind ik bijzonder. Als de spelregels overtreden worden, moeten de spelers het zelf oplossen. En dat lukt altijd, want het spel moet verder.

Als ik denk aan dat zelfoplossend vermogen, dan schiet mij het boek Getting to Yes, de bijbel van elke onderhandelaar, te binnen. Jaren geleden toen ik nog rechter in familiezaken was, las ik dit boek waarin de basisprincipes voor effectief onderhandelen worden besproken. Bij de behandeling van een geschil tussen partijen kun je als civiele rechter of bestuursrechter ook gebruik maken van die principes: je maakt onderscheid tussen de personen en het probleem, je luistert niet alleen naar de stellingen die de partijen innemen, maar probeert ook achter hun belangen te komen en je bespreekt eerst allerlei mogelijkheden voordat de partijen voor de definitieve oplossing kiezen. De achterliggende gedachte is dat als de partijen zelf de oplossing voor hun conflict vinden, zij daar meer vrede mee hebben en zich beter aan de gemaakte afspraken houden.

Als een civiele rechter of een bestuursrechter een zaak op zitting behandelt, kan hij tot het inzicht komen dat een mediation succesvol zou kunnen zijn. In zo’n geval wijst hij partijen op die mogelijkheid en als ze voor mediation kiezen, wordt hun conflict ‘bemiddeld’ door een onafhankelijke mediator. Dan wordt de procedure bij de rechter stilgelegd. De mediator bemoeit zich overigens niet met de inhoud en velt geen oordeel. Hij begeleidt het proces en toetst of de gekozen oplossing ook uitvoerbaar is. Als de mediation slaagt, ondertekenen de partijen de door de mediator opgestelde oplossing (de zogenaamde vaststellingsovereenkomst, die indien gewenst in een vonnis van de rechter wordt opgenomen).

Dat is de overeenkomst tussen mediation en de frisbeesport: de wil om eruit te komen en de zelfgevonden oplossing. Er bestaat natuurlijk een groot verschil tussen frisbee en een juridisch geschil. Bij frisbee zijn er geen anderen dan de spelers om het conflict op te lossen, zij moeten er met elkaar uitkomen. Desnoods wordt het punt overgespeeld. Voor partijen met een juridisch geschil is dat geen optie, zij kunnen de tijd niet terugdraaien. De partijen hebben echter weer als achtervang dat als zij er - ondanks de begeleiding van een mediator - niet uitkomen ze altijd nog de rechter kunnen inschakelen om te beslissen.