Voor de jury

In de chat vorige week woensdag kreeg ik de vraag of ik een voorstander ben van het invoeren van juryrechtspraak. Een interessante vraag, waar ik al vaak over heb nagedacht, maar nooit een duidelijk antwoord op vond. De chatvraag was een goede aanleiding om er weer eens met collega’s over van gedachten te wisselen.

Nederland is het enige land in de wereld dat nauwelijks deelname van leken bij de rechtspraak kent. Bij een enkel bijzonder rechtsgebied zoals militaire zaken of pachtzaken zitten wel speciaal benoemde, niet rechterlijke leden in een kamer. Maar het overgrote deel van rechtszaken in Nederland doen professionele rechters af. Daar komt ook geen jury, een aantal speciaal aangewezen mensen dat meestal over de schuldvraag moet oordelen, aan te pas. Trouwens, anders dan televisieseries doen geloven, wordt in de VS slechts 10% van de strafzaken voor een jury afgedaan. De overige zaken worden door professionele partijen behandeld.

Deelname door leken aan de rechtspraak spreekt mij aan omdat daardoor een directe betrokkenheid van de samenleving bij de rechtspraak ontstaat. Het past in een democratische rechtstaat. Ik verwacht ook dat een leek je als rechter scherp kan houden omdat ze ingeroeste juridische gewoontes aan de kaak stellen of een meer menselijke maat zouden kunnen inbrengen.

Tegelijkertijd blijft bij mij de vraag knagen of het zorgt voor betere rechtspraak? Of dat er minder ongenoegen zou zijn? De idee is dat als mensen erbij betrokken zijn, ze minder snel roepen dat het niet deugt. Toch vraag ik me af of het ongenoegen over de rechtspraak - dat soms de kop op steekt - wordt weggenomen als burgers participeren in de rechtspraak. Uit allerlei onderzoek blijkt immers dat menigeen die een strafzaak van dichtbij gevolgd heeft, zich kan vinden in het oordeel van de rechter. De mensen die deelnamen aan onze lezersjury ondervonden het ook: als je de behandeling van de hele strafzaak op zitting hebt gevolgd, dan hoor je het verhaal van die ene verdachte, van de slachtoffers: dat kleurt elke zaak anders in.

Als duidelijk zou zijn dat het invoeren van bijvoorbeeld juryrechtspraak maakt dat het vertrouwen in en de kwaliteit van de rechtspraak aanmerkelijk zou toenemen, dan zou het direct moeten worden ingevoerd. Maar hoe toon je dat aan? En dat maakt dat de meeste van mijn collega’s uiteindelijk toch geen voorstander zijn van juryrechtspraak. En ik? Ook ik heb nog steeds twijfels, maar ben stiekem toch benieuwd naar een experiment met een jury.