Het spijt me

Twee weken geleden was ik in de zittingszaal getuige van een niet alledaags tafereel. Een man stond terecht omdat hij zijn collega had gestoken met een kapot glas. De officier van justitie legde dit als een poging moord ten laste. Na een avondje stappen hadden de mannen woorden gekregen en op straat wat geduwd en getrokken. De verdachte viel daarbij op de grond en het glas dat hij in zijn hand had brak. Daarmee stak hij vervolgens zijn collega in de nek. Die liep een kleine slagaderlijke bloeding op. De man heeft het gelukkig overleefd.

Bij de behandeling van de strafzaak was het slachtoffer aanwezig op de publieke tribune. Hij hoorde dus dat de verdachte zich realiseerde wat hij zijn collega had aangedaan en dat het hem zo verschrikkelijk speet. In zijn laatste woord vroeg de verdachte of hij het woord mocht richten tot zijn collega in de zaal. Het slachtoffer had geen bezwaar en de verdachte draaide zich om en bood zijn verontschuldigingen aan. Die werden aanvaard. Vervolgens stond het slachtoffer op en kwam met uitgestrekte arm op de verdachte toegelopen. De mannen schudden elkaar de hand. Een bijzonder moment! 

In het strafrecht is zo’n verzoening zeer zeldzaam, zeker als het gaat om een poging moord. Dat dit tijdens een zitting gebeurde is helemaal bijzonder. Toch kan ik me voorstellen dat bemiddeling tussen slachtoffer en dader goed zou kunnen werken in minder ernstige zaken zoals burenruzies, eenvoudige mishandeling of vernieling. Partijen moeten vaak na een rechtszaak toch met elkaar verder, bijvoorbeeld omdat ze familie van elkaar zijn, buren of collega’s. 

Daarom vond ik het bijzonder om te lezen dat de rechtbank Amsterdam experimenteert met bemiddeling in strafzaken onder leiding van een professionele mediator. Slachtoffers zijn naar verluid zeer tevreden over de proef. Daders kunnen in zo’n gesprek hun spijt betuigen en slachtoffers krijgen de gelegenheid te vertellen over de gevolgen van het misdrijf. Ook worden afspraken gemaakt over hoe de procedure verder moet gaan en hoe de opgelopen schade wordt vergoed. 

Dat is toch andere koek dan nu gebruikelijk is in de zittingszaal waar het spreekrecht uitsluitend geldt voor slachtoffers van ernstige strafzaken en schadevergoeding alleen via een formulier kan worden aangevraagd. 

Het is goed voor te stellen dat je als rechter bij het bepalen van de straf rekening houdt met de resultaten van de mediation. Als de verdachte/dader zijn excuses heeft gemaakt en het slachtoffer die heeft geaccepteerd en bovendien de schade vergoed heeft gekregen, dan leidt dat hoogstwaarschijnlijk tot een lagere of andersoortige straf. Een werkstraf in plaats van een gevangenisstraf, bijvoorbeeld. Ook in de hiervoor beschreven zaak heeft de rechter rekening gehouden met wat er gebeurde op de zitting. Omdat het hier ging om een ernstig strafbaar feit was een werkstraf niet aan de orde. Maar de rechter heeft minder gevangenisstraf opgelegd dan anders het geval zou zijn geweest.