Onder bewind

Sinds een paar weken kunnen bezoekers aan ons paleis van justitie in ’s-Hertogenbosch of ons gerechtsgebouw in Eindhoven het blad Rechtspraak in de hal meenemen. Het is een nieuw tijdschrift waarin diverse aspecten van de rechtspraak worden belicht. Zo is er in het eerste nummer aandacht voor lekenrechtspraak, de opleiding voor rechters en twitteren in de rechtszaal. Ook wordt een bijzondere rechter uitgelicht: de douanerechter.

In de eerste aflevering komt mijn collega Mariëtte Kobussen eveneens aan het woord. Zij is kantonrechter in Eindhoven en vertelt in het blad onder meer over de avond over bewindvoering die zij verzorgde bij epilepsiecentrum Kempenhaeghe in Sterksel. Bewindvoering is een facet van de rechtspraak waarvan ik nagenoeg niets weet en waarschijnlijk velen met mij. Daarom draag ik het stokje deze keer over aan Mariëtte Kobussen.

 Kantonrechter en bewindszaken
Als kantonrechter krijg je in bewindszaken met veel verschillende situaties te maken. Ik benoem een bewindvoerder als ik van oordeel ben dat iemand niet in staat is zijn eigen financiën te regelen. Dat kan het geval zijn als iemand veel schulden heeft en er zelf niet meer uitkomt. Het gebeurt ook als iemand door een geestelijke aandoening niet (meer) in staat is zijn geld te beheren. Denk daarbij aan een Alzheimer-patiënt of aan iemand met het syndroom van Down.
Voordat ik toekom aan het benoemen van een bewindvoerder, houd ik een zitting. Natuurlijk krijgt degene die onder bewind wordt gesteld daarvoor een uitnodiging. Voor mensen met een verstandelijke beperking kan dat een grote schrik zijn, getuige de veelgehoorde opmerking: “Hoezo moet ik naar de rechter? Ik ben toch geen boef?!”

 Vanaf het moment dat de bewindvoerder benoemd is, gaat hij over iemands centen en bepaalt hij waaraan de inkomsten worden uitgegeven. Hij legt daarover rekening en verantwoording af aan mij. Voor uitgaven boven 1.500 euro moet een bewindvoerder mij eerst toestemming vragen. Over de aanschaf van een paar schoenen geeft hij achteraf verantwoording.

Veel mensen blijven hun leven lang onder bewind. Iemand met schulden komt vaak alleen voor opheffing van het bewind in aanmerking als blijkt dat de schulden zijn afgelost en hij er blijk van heeft gegeven dat hij met geld heeft leren omgaan.

 Ik besef steeds goed dat ik als kantonrechter met kwetsbare mensen te maken heb. Als ik iemand onder bewind stel, betekent dat een ingrijpende beperking van zijn rechten, ook al gebeurt het vanuit de idee iemand te beschermen. Ik weet dat lang niet iedereen beseft hoe ingrijpend een onderbewindstelling is.
 Ik tref namelijk regelmatig mensen in de zittingzaal die denken dat de bewindvoerder de problemen voor ze oplost en dat ze zelf gewoon op de oude voet kunnen doorgaan met hun leven. Zij klagen dan bij mij op zitting dat ze te weinig geld krijgen van de bewindvoerder en begrijpen niet dat ze moeten bezuinigen en soms echt op een houtje moeten bijten om rond te komen met het beschikbare geld.

 Soms vind ik het werk best lastig. Ik kan namelijk goed begrijpen dat je als ouders je kinderen bijvoorbeeld eens iets extra’s wilt geven. En ik leef ook mee als iemand door een echtscheiding met grote schulden achterblijft. Het ontroert me als ik een ouder echtpaar zie verschijnen waarvan de een dement aan het worden is en niet meer begrijpt wat er aan de hand is, terwijl de ander liefdevol en geduldig blijft uitleggen waarom ze bij mij op de zitting zijn. Dan realiseer ik me eens te meer dat we allemaal in die situatie terecht kunnen komen.
Gelukkig is mijn werk meestal heel dankbaar, want uiteindelijk zijn mensen blij als ze met begrip worden ontvangen en hun zaken (eindelijk) goed geregeld worden.