Speciaal voor ouderen?

Voor jongeren onder de achttien jaar die met justitie of de rechter in aanraking komen bestaat het jeugdstrafrecht. Een journalist stelde mij laatst de vraag of er niet ook speciale straffen voor oude verdachten, zeg tachtigplussers, zouden moeten komen. Want, zo redeneerde hij, het is toch voor een tachtigjarige extra moeilijk om bijvoorbeeld een celstraf uit te zitten? Ik kan daarin wel iets meevoelen, maar ik geloof niet dat ik een voorstander ben van het invoeren van een ouderenstrafrecht.

Laat ik voorop stellen: Het komt zelden voor dat ik een oudere verdachte moet berechten. De meeste verdachten die ik in de zittingzaal voor me krijg, zijn mannen tussen de twintig en veertig jaar. Een tijd geleden behandelde ik een zaak met een veel oudere verdachte. Het openbaar ministerie verdacht de man van ergens in de zeventig ervan zijn vrouw om het leven te hebben gebracht. Het was een trieste zaak, ook voor de verdachte zelf.

Toen ik hem in de zittingzaal zag, zat hij inmiddels zo'n drie maanden vast in voorlopige hechtenis. En hij had het daar erg moeilijk. Nu zal niemand het aangenaam vinden om opgesloten te zitten, maar voor hem was het extra zwaar en dat begreep ik. Hij vond namelijk totaal geen aansluiting bij de andere gedetineerden. Want ook de gevangenissen worden voornamelijk bevolkt door mannen in de leeftijd tussen twintig en veertig jaar. Ik had met de man te doen, maar we hebben hem wel een gevangenisstraf opgelegd. De rechtbank vond dat een passende straf.

Laat ik toch eens filosoferen. Als je een strafrecht zou hebben dat speciaal gericht is op ouderen, bij welke leeftijd moet je dan de grens leggen? De grens voor het jeugdstrafrecht ligt (nu nog) bij achttien jaar. Dat is geen willekeurig gekozen leeftijd, maar heeft onder meer te maken met de ontwikkeling van het menselijk brein.

Kun je zo’n grens ook bij ouderen trekken? Sommige mensen vertonen op hun zestigste tekenen van dementie, terwijl er ook krasse knarren van bijna negentig jaar zijn zoals mijn vader. En als je mensen het strafbare feit niet helemaal kunt toerekenen, dan biedt het reguliere strafrecht toch ook middelen om in te zetten?

Je kunt een oudere verdachte immers -net als alle andere verdachten- psychologisch of psychiatrisch laten onderzoeken om te kijken of hij de reikwijdte van zijn handelen heeft kunnen overzien. En als duidelijk wordt dat iemand verminderd toerekeningsvatbaar is, heb ik daar als rechter rekening mee te houden bij de strafbepaling.

Nee, ik denk dat het reguliere volwassenenstrafrecht voldoende mogelijkheden biedt voor deze leeftijdscategorie. Waar ik me wel iets bij kan voorstellen is dat er aparte afdelingen voor ouderen worden ingericht waar zij hun celstraf kunnen ondergaan. Misschien is dat nog eens een onderzoekje waard?