Gratie

Onder rechters is er nogal wat ophef ontstaan over een van de plannen van de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie. Hij wilde dat veroordeelden hun gevangenisstraf thuis met een enkelband zouden uitzitten in plaats van in een (dure) gevangeniscel.
Ook bij mij stuitte dit plan op weerzin. Het niet uitvoeren van een opgelegde gevangenisstraf is eigenlijk gewoon minachting van een vonnis. Als je als rechter iemand een gevangenisstraf oplegt, dan moet die persoon ook achter slot en grendel. Rechters leggen namelijk niet voor niets een celstraf op, daar denken ze natuurlijk goed over na.

Ik heb er overigens geen moeite mee als een veroordeelde aan het einde van zijn detentie een enkelband krijgt om zo het laatste staartje van zijn straf thuis uit te dienen. Met een enkelband om kan iemand weer wennen in de maatschappij en alvast wat stappen richting de arbeidsmarkt zetten. Maar ik vind dat iemand die een gevangenisstraf krijgt opgelegd, die straf gewoon moet uitzitten. Alhoewel….

Ongeveer twee keer per jaar krijg ik een verzoek op mijn bureau om de koning te adviseren over een gratieverzoek. Meestal wil de indiener dat de straf die hij kreeg opgelegd, wordt kwijtgescholden, bijvoorbeeld omdat hij ernstig ziek is. Het komt maar heel af en toe voor dat ik de koning adviseer om het verzoek toe te wijzen. Meestal oordeel ik dat de reden voor het gratieverzoek niet voldoende is om de celstraf te beëindigen. Maar in uitzonderlijke gevallen geef ik dus wel een positief advies.

Een tijdje terug kreeg ik een tamelijk treurig verhaal te lezen. Iemand was herhaaldelijk tot ongeveer een jaar celstraf veroordeeld voor verschillende winkeldiefstallen. Omdat hij zwierf (in juridische termen: hij had geen vaste woon- of verblijfplaats), had hij de vonnissen nooit gezien. Een maatschappelijk werker schreef dat de man inmiddels was opgenomen in een ‘beschermd wonen’-project. Zodoende had de politie hem uiteindelijk toch weten te vinden. De politie nam de man mee om zijn straf uit te zitten. De maatschappelijk werker legde uit dat het eindelijk gelukt was vat op de man te krijgen, dat hij zijn alcoholgebruik nu onder controle had en dat hij kampte met forse gezondheidsklachten. Alle moeite zou voor niets zijn als hij nu toch de gevangenis zou moeten ingaan.

Ik vond dat het uitzitten van de gevangenisstraf in dit geval in redelijkheid geen doel meer diende. Ik adviseerde de koning dus gratie te verlenen zodat de man op het rechte pad kon blijven. Of de koning inderdaad gratie heeft verleend, weet ik eigenlijk niet. Het zou kunnen dat de koning mijn advies naast zich neer heeft gelegd. Als dat zo is, dan kan ik daar mee leven. Immers: ik geef alleen een advies. Maar als de staatssecretaris een vonnis van mij met daarin een opgelegde gevangenisstraf niet laat uitvoeren maar ‘omzet’ naar thuisdetentie, dan heb ik daar principiële bezwaren tegen. Gelukkig was ik niet de enige en zijn de plannen inmiddels afgezwakt.