Immateriële schadevergoeding

Vorige week was het de Week van de Rechtspraak. Onze rechtbank organiseerde diverse activiteiten. Zo chatte mijn collega en bestuursrechter Joyce Lie met lezers van het Brabants Dagblad. Ik had met enkele collega-strafrechters in die week een ontmoeting met vrijwilligers en juridisch medewerkers van Slachtofferhulp Nederland. Het was goed eens te horen hoe zij en de slachtoffers die ze begeleiden een strafzitting ervaren.

Mijn chattende collega had de vraag voorgelegd gekregen hoe strafrechters de hoogte van een immateriële schadevergoeding voor een slachtoffer vaststellen. Zij had daar als bestuursrechter zo snel geen antwoord op. Laat dit nu net ook een onderwerp van gesprek zijn geweest in mijn ontmoeting met de mensen van Slachtofferhulp Nederland. Ook zij vroegen zich dat af.

En dan hier het antwoord.
De rechter moet eerst bepalen dat een slachtoffer als benadeelde partij recht heeft op een immateriële schadevergoeding van de veroordeelde dader. Als dat is gebeurd, is de volgende vraag: hoe hoog moet dat bedrag zijn? De strafrechter kijkt dan allereerst naar het bedrag dat de benadeelde partij vraagt. Dat bedrag is het uitgangspunt, een rechter kan in ieder geval nooit méér toewijzen dan is gevraagd.

Slachtoffers hebben overigens vaak geen idee welk bedrag ze kunnen vragen. Gelukkig kunnen zij in zo’n geval terecht bij de juridisch medewerkers van Slachtofferhulp. Die medewerkers vertelden me dat slachtoffers regelmatig zeer hooggespannen verwachtingen hebben van de bedragen die zij als schadevergoeding kunnen vorderen. Slachtoffers vinden het vaak lastig te begrijpen dat ze alleen een schadevergoeding kunnen vragen voor zaken die rechtstreeks te maken hebben met het feit dat aan de verdachte is tenlastegelegd. Dat ze dat lastig vinden, kan ik wel begrijpen. Er speelt namelijk vaak veel meer.
Denk aan een burenruzie die al jaren sleept en waarbij op een gegeven moment buurman A buurman B een paar rake klappen verkoopt. Buurman B kan dan de strafrechter bij de berechting van buurman A alleen vragen om een immateriële schadevergoeding die gericht is op de klappen die hij kreeg. Schadevergoeding voor alle overlast die hij de jaren ervoor al heeft moeten verduren van buurman A is daarbij niet aan de orde. Daarvoor kan hij eventueel een civiele procedure starten.

Hoogte
Soms slaat een slachtoffer het advies van Slachtofferhulp in de wind en vordert hij zo’n hoog bedrag dat de juridisch medewerker van Slachtofferhulp daar niet achter kan staan. Dan wordt de begeleiding van zo’n slachtoffer gestaakt, zo vertelden de medewerkers van Slachtofferhulp mij. Ik wist dat niet, maar ik vond het goed om te horen, want hieruit blijkt maar weer hoe serieus zij hun taak uitvoeren.

Maar hoe bepaal je dan als strafrechter de precieze hoogte van het bedrag? Hoe weet je wat redelijk is? Als de dader bereid is het gevorderde bedrag te betalen, heb ik als rechter weinig werk. Dan wijs ik het gevorderde bedrag toe. Het komt vaak voor dat de dader wel een immateriële schadevergoeding wil betalen, maar het bedrag dat de benadeelde partij vordert veel te hoog vindt. In zo’n geval kijk ik naar wat eerdere rechters in soortgelijke zaken hebben opgelegd. Maar ja, twee zaken zijn eigenlijk nooit precies hetzelfde. Het is dan zaak de overeenkomsten en de verschillen tussen de gevallen goed te bestuderen en te wegen. En dan is het aan de rechter om vervolgens een beslissing te nemen en een billijke vergoeding vast te stellen.